Xitoy va ASEAN kengaytirilgan erkin savdo kelishuvi imzoladi
Xitoy, Donald Tramp ma’muriyati tomonidan dunyoning turli mamlakatlariga nisbatan joriy etilgan yuqori import bojlariga qarshi choralar sifatida ASEAN bilan aloqalarni kuchaytirishga intilmoqda.
Janubi-Sharqiy Osiyo davlatlaridan iborat ASEAN va Xitoy, erkin savdo kelishuvini raqamli iqtisodiyot, “yashil iqtisodiyot” va boshqa yangi tarmoqlarni o‘z ichiga olgan tarzda yangilovchi yangi bitimni imzoladilar.
11 a’zodan iborat Janubi-Sharqiy Osiyo Millatlar Assotsiatsiyasi (ASEAN) Xitoyning eng yirik savdo hamkori hisoblanadi. ASEAN statistik ma’lumotlariga ko‘ra, ikki tomon o‘rtasidagi savdo hajmi o‘tgan yili 771 milliard dollarga yetgan.
Xitoy, umumiy yalpi ichki mahsuloti 3,8 trillion dollar bo‘lgan ASEAN mintaqasi bilan aloqalarni yanada mustahkamlashga intilmoqda. Bu sa’y-harakatlar AQSh Prezidenti Donald Tramp tomonidan dunyo bo‘ylab mamlakatlarga nisbatan joriy etilgan yuqori boj siyosatiga javob sifatida baholanmoqda.
Pekin, yirik davlatlar tomonidan kamyob yer elementlari va boshqa muqim minerallar eksportiga qo‘yilgan cheklovlarni tanqid qilayotgan bo‘lsa-da, o‘zini ochiq iqtisodiyot sifatida ko‘rsatishga harakat qilmoqda.
ASEAN–Xitoy erkin savdo kelishuvining 3.0 versiyasi
Yangilangan erkin savdo kelishuvi – ASEAN–Xitoy erkin savdo bitimi 3.0 versiyasi – Malayziyada o‘tgan sammitda kuchga kirdi. Sammitda Donald Tramp ham Osiyo safari doirasida ishtirok etdi.
Potensial “tampon” rolidagi bitim
ASEAN–Xitoy bitimini yangilash bo‘yicha muzokaralar 2022-yil noyabrida boshlangan va 2025-yil may oyida, Trampning tarif siyosati tezlashgan paytda yakunlangan. Ikki tomon o‘rtasidagi ilk erkin savdo kelishuvi esa 2010-yilda kuchga kirgan edi.
Xitoy ilgari bu kelishuv qishloq xo‘jaligi, raqamli iqtisodiyot va farmatsevtika kabi sohalarda bozor imkoniyatlarini kengaytirishini ta’kidlagan.
Ham Xitoy, ham ASEAN, dunyo aholisi va global YAIMning qariyb uchdan bir qismini o‘z ichiga olgan, dunyodagi eng yirik savdo bloki — Mintaqaviy Keng Qamrovli Iqtisodiy Hamkorlik (RCEP) tashkilotiga a’zodir.
Malayziya besh yillik tanaffusdan so‘ng Kuala-Lumpurda RCEP sammitiga ilk bor mezbonlik qildi.
Ba’zi tahlilchilar bu blokni AQSh tarif siyosatiga qarshi potensial “tampon mexanizm” sifatida baholamoqda. Biroq ular, a’zo davlatlar o‘rtasidagi manfaat to‘qnashuvlari sababli, RCEP shartlari boshqa mintaqaviy savdo bitimlariga nisbatan zaifroq ekani haqida ogohlantirmoqda.