Trampning Rossiya-Ukraina urushini to'xtatish rejasi nimalardan iborat?

Prezident Donald Trampning Rossiyaning Ukrainadagi urushini yakunlash bo‘yicha 28 bandli loyiha taklifi Kiyevda taqdim etildi.

Vashington va Moskva ushbu loyiha ustida birgalikda ishlagan, va u Ukrainadan hududni topshirishni, NATOga qo‘shilmaslikni va boshqa shartlarni talab qilib, Rossiyaga nisbatan qulayroq shartlarni taklif qiladi.

Trampning taklifi quyidagicha:

1. Ukrainaning suvereniteti tasdiqlanadi.

2. Rossiya, Ukraina va Yevropa o‘rtasida keng qamrovli harbiy hujum qilmaslik bo‘yicha kelishuv imzolanishi nazarda tutiladi. So‘nggi 30 yil ichidagi barcha noaniqliklar hal etilgan hisoblanadi.

3. Rossiyaning qo‘shni davlatlarga bostirib kirmasligi va NATOning yanada kengaymasligi kutiladi.

4. Rossiya va NATO o‘rtasida barcha xavfsizlik masalalarini hal etish va eskalatsiyani kamaytirish sharoitlarini yaratish maqsadida AQSh vositachiligida muloqot o‘tkazilishi nazarda tutiladi; bu global xavfsizlikni taʼminlash va kelajakdagi hamkorlik hamda iqtisodiy rivojlanish imkoniyatlarini oshirishga qaratiladi.

5. Ukrainaga ishonchli xavfsizlik kafolatlari beriladi.

6. Ukraina Qurolli Kuchlari hajmi 600 000 nafarga cheklanadi.

7. Ukraina o‘z konstitutsiyasiga NATOga qo‘shilmasligini kiritishga rozi bo‘ladi, va NATO o‘z nizomiga kelajakda Ukrainani qabul qilmaslik haqidagi bandni qo‘shishga rozilik bildiradi.

8. NATO Ukrainada qo‘shin joylashtirmaslikka kelishadi.

9. Yevropaning jangovar samolyotlari Polshada joylashtiriladi.

10. AQSh kafolati:

— AQSh bu kafolat uchun kompensatsiya oladi;

— Agar Ukraina Rossiyani bostirib kirsa, kafolat bekor qilinadi;

— Agar Rossiya Ukrainaga bostirib kirsa, qatʼiy muvofiqlashtirilgan harbiy javob bilan birga barcha global sanksiyalar tiklanadi, yangi hududni tan olish va ushbu bitimning boshqa barcha imtiyozlari bekor qilinadi;

— Agar Ukraina asossiz ravishda Moskva yoki Sankt-Peterburgga raketa tushirsa, xavfsizlik kafolati bekor hisoblanadi.

11. Ukraina Yevropa Ittifoqiga aʼzo bo‘lish huquqiga ega va bu masala ko‘rib chiqilayotganda qisqa muddatli imtiyozli Yevropa bozoriga kirish huquqiga ega bo‘ladi.

12. Ukrainani qayta tiklash uchun kuchli global chora-tadbirlar paketi, jumladan, lekin bilan cheklanmasdan:

— Tez o‘sayotgan sohalarga, jumladan texnologiya, maʼlumot markazlari va sunʼiy intellektga investitsiya kiritish uchun Ukraina Rivojlanish Fondi tashkil etiladi.

— AQSh Ukraina bilan gaz infratuzilmasini, jumladan quvurlar va zahira omborlarini birgalikda qayta tiklash, modernizatsiya qilish va boshqarishda hamkorlik qiladi.

— Shaharlar va yashash hududlarini tiklash, qayta qurish va modernizatsiya qilish uchun urush taʼsiriga uchragan hududlarni reabilitatsiya qilish bo‘yicha qo‘shma saʼy-harakatlar.

— Infratuzilmani rivojlantirish.

— Minerallar va tabiiy resurslarni qazib olish.

— Jahon banki ushbu saʼy-harakatlarni tezlashtirish uchun maxsus moliyalashtirish paketini ishlab chiqadi.

13. Rossiya global iqtisodiyotga qayta integratsiya qilinadi:

— Sanksiyalarni bekor qilish bosqichma-bosqich va holatga qarab muhokama qilinadi hamda kelishiladi.

— AQSh energetika, tabiiy resurslar, infratuzilma, sunʼiy intellekt, maʼlumot markazlari, Arktikada noyob yer metallarini qazib olish loyihalari va boshqa o‘zaro foydali korporativ imkoniyatlar sohasida uzoq muddatli iqtisodiy hamkorlik bitimini imzolaydi.

— Rossiya G8ga qayta qo‘shilish uchun taklif etiladi.

14. Muzlatilgan mablag‘lar quyidagicha ishlatiladi:

— $100 milliard miqdoridagi muzlatilgan Rossiya aktivlari AQSh yetakchiligidagi Ukraina tiklash va investitsiya loyihalariga yo‘naltiriladi;

— AQSh ushbu loyihadan 50% foyda oladi. Yevropa Ukrainani tiklash uchun sarmoya miqdorini oshirish maqsadida qo‘shimcha $100 milliard ajratadi. Yevropadagi muzlatilgan mablag‘lar eritiladi. Muzlatilgan Rossiya mablag‘larining qolgan qismi alohida AQSh-Rossiya investitsiya vositasiga kiritilib, maʼlum sohalarda qo‘shma loyihalarni amalga oshiradi. Ushbu fondning maqsadi aloqalarni mustahkamlash va umumiy manfaatlarni oshirish orqali ziddiyatga qaytmaslik uchun kuchli rag‘bat yaratishdir.

15. Ushbu bitimning barcha bandlari bajarilishini targ‘ib qilish va taʼminlash uchun xavfsizlik masalalari bo‘yicha AQSh-Rossiya qo‘shma ishchi guruhi tashkil etiladi.

16. Rossiya Yevropa va Ukrainaga nisbatan agressiyaga yo‘l qo‘ymaslik siyosatini qonun bilan mustahkamlaydi.

17. AQSh va Rossiya yadroviy qurollarni tarqalishiga yo‘l qo‘ymaslik va nazorat qilish bo‘yicha shartnomalarning, jumladan START I shartnomasining amal qilish muddatini uzaytirishni kelishadi.

18. Ukraina Atom qurollarini tarqatmaslik to‘g‘risidagi shartnomaga muvofiq yadroviy qurollarsiz davlat bo‘lishga rozi bo‘ladi.

19. Zaporijjya atom elektr stansiyasi Xalqaro Atom Energetikasi Agentligi (IAEA) nazorati ostida ishga tushiriladi va ishlab chiqarilgan elektr energiyasi Rossiya va Ukraina o‘rtasida teng — 50:50 — taqsimlanadi.

20. Ikkala mamlakat maktablarda va jamiyatda turli madaniyatlarga nisbatan tushunishni va bag‘rikenglikni targ‘ib qilish hamda irqchilik va qoralashni bartaraf etishga qaratilgan taʼlim dasturlarini amalga oshirishga majbur bo‘ladi:

— Ukraina diniy bag‘rikenglik va til ozchiliklarini himoya qilish bo‘yicha Yevropa qoidalarini qabul qiladi.

— Ikkala davlat barcha diskriminatsion choralarni bekor qilish va ukrain hamda rus ommaviy axborot vositalari va taʼlim huquqlarini kafolatlashga kelishadi.

— Barcha natsizm g‘oyalari va faoliyatlari rad etilishi va taqiqlanishi kerak.

21. Hududlar haqida:

— Qrim, Luhansk va Donetsk de‑fakto Rossiya hududi sifatida tan olinadi, jumladan AQSh tomonidan ham.

— Xerson va Zaporizhiya kontakt chizig‘i bo‘yicha muzlatiladi, bu esa kontakt chizig‘i bo‘yicha de‑fakto tan olinishi demakdir.

— Rossiya besh hududdan tashqarida kelishilgan boshqa nazorat qilinayotgan hududlardan voz kechadi.

— Ukraina kuchlari hozirda nazorat qilayotgan Donetsk viloyatining bir qismidan chiqib ketadi, va ushbu chiqib ketish zonasini neytral demilitarizatsiyalangan tampon zona deb hisoblashadi, u xalqaro miqyosda Rossiya Federatsiyasiga tegishli hudud sifatida tan olinadi. Rossiya kuchlari bu demilitarizatsiyalangan zonaga kirishmaydi.

22. Kelgusi hududiy tartibotlar kelishilganidan so‘ng, Rossiya Federatsiyasi va Ukraina ushbu tartibotlarni kuch ishlatib o‘zgartirmaslikka majbur bo‘ladi. Agar bu majburiyat buzilsa, har qanday xavfsizlik kafolati amal qilmaydi.

23. Rossiya Ukraina Dnepr daryosidan tijorat maqsadlarida foydalanishiga to‘sqinlik qilmaydi, va Qora dengiz orqali don tashish bo‘yicha erkin tranzit haqida kelishuvlarga erishiladi.

24. Qolgan masalalarni hal etish uchun gumanitar qo‘mita tashkil etiladi:

— Qolgan barcha mahbuslar va jasadlar 'hamma uchun hamma' prinsipi asosida almashtiriladi.

— Barcha fuqarolik hibsdagilar va garovdagilar, jumladan bolalar, qaytariladi.

— Oilalarni qayta birlashtirish dasturi amalga oshiriladi.

— Nizodan jabrlanganlarning azobini yengillashtirish bo‘yicha choralar ko‘riladi.

25. Ukraina 100 kun ichida saylov o‘tkazadi.

26. Ushbu nizodda ishtirok etgan barcha tomonlar urush davomida qilgan harakatlari uchun to‘liq amnistiya oladi va kelajakda hech qanday daʼvo yoki shikoyat qilmaslikka rozilik bildiradi.

27. Ushbu kelishuv huquqiy jihatdan majburiy bo‘ladi. Uning ijrosi Prezident Donald J. Tramp rahbarligidagi Tinchlik Kengashi tomonidan nazorat qilinadi va kafolatlanadi. Buzilishlar uchun sanksiyalar joriy etiladi.

28. Barcha tomonlar ushbu memorandumga rozi bo‘lgach, tomonlar kelishilgan nuqtalarga chekinib, bitimni amalga oshirishni boshlash bilan darhol o‘q uzishni to‘xtatish kuchga kiradi.