G'azodagi urushning to'xtatilishi butun dunyoda olqishlandi

AQSh, Misr, Qatar va Turkiya tomonidan G‘azo sulh bitimi bo‘yicha hujjat imzolanishi dunyo bo‘ylab katta e’tibor qozondi. Dunyo yetakchilari bu kelishuvni tinchlik uchun yangi bosqich deb atab, ikki yillik Isroilning genotsid urushidan keyin barqarorlikka erishish imkoniyati sifatida baholashdi.

Hujjat dushanba kuni Misr tomonidan Qizil dengiz sohilidagi Sharm al-Shayx kurortida o‘tkazilgan xalqaro sammitda imzolandi.

Quyida dunyo yetakchilarining ushbu kelishuv bo‘yicha fikrlari keltirilgan.

AQSh

AQSh Prezidenti Donald Tramp bu kunni “Yaqin Sharq uchun ulkan kun” deb atadi. U va mintaqaviy yetakchilar G‘azodagi sulhni mustahkamlashga qaratilgan deklaratsiyani imzolashdi. Bu Isroil va Hamas o‘rtasida mahbuslar almashinuvidan so‘ng amalga oshirildi.

Oq uy bayonotida G‘azo kelishuvi “tinchlik va farovonlikka asoslangan yangi bosqichni ochadi” deb ta’kidlandi.

Ishtirokchi davlatlar tomonidan imzolangan qo‘shma bayonotda quyidagilar qayd etilgan:

“Biz Prezident Trampning urushni tugatish va barqaror tinchlikka erishish yo‘lidagi sa’y-harakatlarini qo‘llab-quvvatlaymiz. Barqaror tinchlik barcha tomonlarning farovonligini ta’minlaydigan tinchlikdir. Biz ekstremizmning barcha shakllarini yo‘q qilishga qat’iy qaror qilganmiz.”

Misr

Misr Prezidenti Abdul Fattoh as-Sisi sammitni Tramp bilan birgalikda boshqarib, bu kelishuvni “himoya qilinishi kerak bo‘lgan muhim qadam” deb atadi.

Qohira Qatar, Turkiya va AQSh bilan kelishuvning to‘liq amalga oshirilishini ta’minlash va tinchlik qurilishining keyingi bosqichini osonlashtirish uchun hamkorlikni davom ettirishini bildirdi.

Misr Sharm al-Shayx tinchlik sammitini “tinchlik yo‘lini mustahkamlash” deb atadi va 9-oktabr G‘azo kelishuvini qo‘llab-quvvatlashni ta’kidladi.

Misr Qatar va Turkiyaning muhim vositachilik rolini yuqori baholadi va yetakchilar tomonidan to‘liq amalga oshirishni qo‘llab-quvvatlovchi qo‘shma hujjat imzolanganini bildirdi: keng qamrovli sulh, asirlar almashinuvi, Isroilning chekinishi va doimiy gumanitar yordamni ta’minlash.

Misr boshqaruv, xavfsizlik, qayta qurish va siyosiy yo‘nalish bo‘yicha tezkor maslahatlashuvlarni boshlashga chaqirdi va 1967-yil chegaralari asosida ikki davlat yechimini qo‘llab-quvvatlashini yana bir bor tasdiqladi.

Turkiya

Turkiya Prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘an Sharm al-Shayx shahrida bo‘lib o‘tgan sammitda ishtirok etib, tinchlik kelishuvini imzoladi.

Erdo‘g‘anga Turkiya Tashqi ishlar vaziri Hakan Fidan, Milliy razvedka tashkiloti (MIT) rahbari Ibrohim Kalin, Turkiya Aloqa boshqarmasi rahbari Burhanettin Duran va Tashqi siyosat va xavfsizlik bo‘yicha bosh maslahatchi Akif Chagatay Kilich hamrohlik qilishdi.

Turkiya Parlament Spikeri Numan Kurtulmush Anqaraning “eng katta istagi” qon to‘kilishini to‘xtatish va doimiy sulhni ta’minlash ekanligini ta’kidladi.

“So‘nggi voqealar umid baxsh etmoqda, biroq Isroilning so‘nggi ikki yildagi tajovuzkor va ekspansionistik harakatlari yaqin va sinchkov kuzatuv zarurligini ko‘rsatmoqda,” dedi u Islomobodda.

U Bosh vazir Benyamin Netanyaxuning hukumati yana zo‘ravonlikka qaytishi mumkinligidan ogohlantirdi va xalqaro hamjamiyatni bosimni saqlab qolishga chaqirdi, “shunda tinchlik barqaror bo‘ladi.”

Qatar

Qatar Amiri Shayx Tamim bin Hamad Al Tani Sharm al-Shayx tinchlik sammitining “ijobiy natijalari”ni olqishlab, uni birlik va barqarorlik sari yangi qadam deb atadi.

“Biz umid qilamizki, sammit G‘azodagi birodarlarimizning umidlariga mos keladigan kelishuvlar uchun boshlang‘ich nuqta bo‘ladi,” dedi u X ijtimoiy tarmog‘ida.

U, shuningdek, barcha tomonlarni kelishuvga rioya qilishga chaqirdi: “Hammamizning manfaatimiz uchun.”

Fransiya

Fransiya Prezidenti Emmanuel Makron sulhni “garovga olinganlar, ularning oilalari, Isroil xalqi va Falastin xalqi uchun tarixiy kun” deb atadi va dunyoni “keyingi bosqichga birgalikda tayyorgarlik ko‘rishga” chaqirdi.

Sharm al-Shayx tinchlik sammitidan so‘ng Makron Fransiya G‘azo uchun gumanitar yordam operatsiyalarini tezlashtirishi va AQSh hamda Isroil bilan birgalikda yordamning “uzluksiz va to‘siqsiz yetkazilishini” ta’minlash ustida ishlashini bildirdi.

U Fransiya kelishuvning birinchi bosqichi doirasida yaqin haftalarda G‘azo uchun gumanitar yordam konferensiyasini o‘tkazishini e’lon qildi va “ikkinchi bosqichda mablag‘lar safarbar qilinib, G‘azoni barqarorlashtirish va qayta qurishni tezda boshlash”ni aytdi.

Italiya

Italiya Bosh vaziri Jorjiya Meloni G‘azo kelishuvidan so‘ng Italiya “Falastin davlatini tan olishga yaqinroq” ekanligini aytdi.

“Agar reja amalga oshirilsa, Italiya Falastinni tan olishga yaqinroq bo‘ladi,” dedi u Sharm al-Shayxda.

Buni Tramp uchun “katta muvaffaqiyat” deb atagan Meloni Italiya G‘azoni barqarorlashtirishga yordam berishga tayyor ekanligini, jumladan, BMT mandati ostida Karabinyer kuchlarini joylashtirishni aytdi.

“Italiya o‘z hissasini qo‘shishga tayyor. Bu tarixiy kun,” dedi u.

Yevropa Ittifoqi

Yevropa Kengashi Prezidenti Antonio Kosta YEI G‘azoni qayta qurish va o‘tish boshqaruviga “tayyor” ekanligini bildirdi.

“Yevropa Ittifoqi ushbu tinchlik rejasini amalga oshirishga to‘liq sodiqdir,” dedi Kosta.

U YEI o‘z hissasini Rafah va bosib olingan G‘arbiy Sohildagi chegaralar va politsiya missiyalari orqali qo‘shishini va G‘azoning eng yirik gumanitar donori bo‘lib qolishini ta’kidladi.

“Tinchlik yo‘li hali uzoq, ammo bugun biz uni amalga oshirishga bo‘lgan va’damizda birlashdik,” dedi u.

Pokiston

Pokiston Bosh vaziri Shahboz Sharif Tramp va boshqa vositachilarni “millionlab hayotlarni saqlab qolganliklari” uchun olqishladi va Trampni Nobel tinchlik mukofotiga nomzod qilib ko‘rsatishga chaqirdi.

“Men chin dildan his qilamanki, u tinchlik mukofoti uchun eng ajoyib nomzod, chunki u nafaqat Janubiy Osiyoda tinchlikni ta’minladi, balki G‘azoda ham tinchlikka erishdi,” dedi u.

Sharif Pokistonning “G‘azoni qayta qurish va adolatli, barqaror tinchlikni qo‘llab-quvvatlash”ga bo‘lgan sadoqatini ta’kidladi.