Hakan Fidan: G‘azoni qayta qurish va uni boshqarish falastinliklar nazoratida bo'lishi kerak

Turkiya Tashqi ishlar vaziri Hakan Fidanning aytishicha, "Gʻazoni qayta tiklash va boshqarish masalasi hech qanday shubhasiz falastinliklar tomonidan amalga oshirilishi kerak." U, shuningdek, xalqaro hamjamiyat Isroil Bosh vaziri Benyamin Netanyaxuning yana urush boshlash ehtimoliga qarshi hushyor ekanligini ta'kidladi.

Hakan Fidan payshanba kuni Parijda boʻlib oʻtgan Gʻazo boʻyicha yigʻilishdan soʻng jurnalistlarga intervyu berdi. Ushbu yigʻilishda Yevropa, Arab dunyosi va boshqa hamkor davlatlarning yuqori darajadagi diplomatlari Gʻazo hududidagi oʻtish jarayonini muhokama qilish uchun yigʻilishgan edi.

"Gʻazoni qayta tiklash va boshqarish falastinliklar tomonidan amalga oshirilishi kerak, xavfsizlik kuchlari ham falastinliklar nazorati ostida boʻlishi lozim. Bu masalada hech qanday shubha boʻlmasligi kerak," dedi Fidan.

"Kecha juda muhim kun boʻldi. Gʻazoda ikki yildan beri davom etayotgan genotsidni toʻxtatish umidi paydo boʻldi. Dastlabki kunlardan boshlab, Prezidentimiz (Rajab Toyyib Erdoʻgʻon) boshchiligida, Turkiya xalqaro miqyosda katta saʼy-harakatlar olib bordi. Bu jarayon davomida biz Islom dunyosi va boshqa hamkorlar bilan birgalikdagi saʼy-harakatlarimizni kuchaytirish va muvofiqlashtirish tizimi va madaniyatini rivojlantirdik," deya qoʻshimcha qildi u.

Hakan Fidan xalqaro hamjamiyatni bu jarayonga jalb qilish uchun kerakli faoliyatlarni olib borayotganini taʼkidladi.

"Biz xalqaro hamjamiyatni ham bu jarayonga jalb qilishga harakat qildik. Fuqarolik jamiyati tashkilotlari, davlat muassasalari — barchamiz qoʻlimizdan kelganini qildik va bugungi kunda bu natijaga birgalikda erishganimizdan chin dildan xursandmiz. Endi qon toʻkilishini toʻxtatish va falastinlik birodarlarimizning azob-uqubatlarini tugatish uchun umid bor," dedi u.

U bu bosqichdan keyin bir nechta muhim masalalar borligini taʼkidladi va hozirda kelishilgan reja birinchi bosqich amalga oshirish rejasi ekanligini aytdi. Bu rejada toʻrt maqsad belgilangan.

"Bular oʻt ochishni toʻxtatish, garovga olinganlarni va hibsga olinganlarni ozod qilish, insonparvarlik yordamini imkon qadar tezroq boshlash va Isroil kuchlarini maʼlum chiziqlarga chekinishini taʼminlashdir. Bu birinchi bosqich rejasining tarkibiy qismlari boʻlib, ular katta aniqlik bilan bajarilishi kerak. Kelishuv matnidagi tegishli modda boʻyicha Turkiya ham ushbu amalga oshirish jarayonida ishtirok etadi," dedi u.

‘Jiddiy natijalar’

Bugungi yigʻilish haqida maʼlumot bergan Fidan, Islom Hamkorlik Tashkiloti (IHT)ning yetti davlat tashqi ishlar vazirlari, jumladan Turkiya aʼzosi boʻlgan Arab Ligasi va Yevropa Ittifoqi vakillari ham ishtirok etganini aytdi.

"Birgalikda kechagi kelishuv natijalarini va uning qanday amalga oshirilishini, xususan, Yevropaliklar va xalqaro hamjamiyat Gʻazoni iqtisodiy, qayta tiklash va maʼmuriy jihatdan tiklashda qanday rol oʻynashi mumkinligini batafsil koʻrib chiqdik. Bugungi kunda muhim qarorlar uchun asos boʻladigan jiddiy natijalarga erishildi. Ishonamanki, Yevropa vazirlari bu kuzatishlarni oʻz poytaxtlariga va siyosiy yetakchilariga olib borib, muhim natijalar bilan qaytadilar," deya qoʻshimcha qildi u.

Hakan Fidan muammoni hal qilishda ikki davlat yechimi muhimligini taʼkidladi va barchaning bu masalani markaziy rol sifatida qabul qilganidan mamnun ekanligini aytdi.

"Turkiya sifatida biz shuni aytdik: agar Gʻazoni qayta tiklash va rejalarning amalga oshirilishi Gʻazoni 2023-yil 7-oktyabrdan oldingi holatga qaytaradigan boʻlsa, demak, kelajakda yana bir urushga duch kelamiz. Chunki, bilasiz, 7-oktabrdan oldin Gʻazo ochiq osmon ostidagi qamoqxona kabi edi."

U Gʻazoda erkin savdo yoki iqtisodiyot boʻlmaganini, hamma narsa Isroil nazorati va cheklovlariga bogʻliq boʻlganini taʼkidladi.

Netanyaxuga ishonch yo’q.

Hakan Fidan Islom dunyosidagi ishtirokchilar tomonidan ayrim masalalar endi tushunilganini taʼkidladi.

"Biz birgalikda boʻlsak, koʻp narsalarni amalga oshirishimiz mumkin. Aslida, ayrim narsalar bizning taqdirimiz emas. Ular faqat koʻproq iroda, koʻproq saʼy-harakat, koʻproq professionallik va mustaqil fikrlashni talab qiladi. Buni koʻra olganimizdan xursandmiz. Ishonamanki, Turkiya tomonidan ilgari surilgan bu yangi ruh nafaqat Falastin muammosini hal qilishda, balki boshqa mintaqaviy muammolarni hal qilishda ham muhim rol oʻynaydi."

Gʻazo boʻyicha oʻt ochishni toʻxtatish kelishuvi haqida gapirar ekan, Fidan bu katta umid yaratganini taʼkidladi.

"Biroq, shuni unutmaslik kerakki, har doim muammo boʻlishi mumkin. Hozirgacha Netanyaxuning oʻtmishi bor va biz uning, ayniqsa, tinchlik masalasida qanchalik ishonchsiz ekanligini bilamiz. Isroil yana urushni majburlashga harakat qilishi mumkin. Xalqaro hamjamiyat hozirda hushyor. Garovga olinganlar masalasi hal boʻlgach, Isroil oʻz harakatlarini oqlash uchun hech qanday dalilga ega boʻlmaydi."

U amalga oshirish bosqichida ayrim muammolarni oldindan koʻrish kerakligini taʼkidladi va bu vaziyatning tabiiy qismi ekanligini, shuning uchun umidsizlikka tushmaslik kerakligini aytdi.

U Turkiya ushbu muammolarni hal qilish uchun professional va muvofiqlashtirilgan tarzda ishlashni davom ettirishini qoʻshimcha qildi.