Erdo'g'an Fors ko’rfazi davlatlariga jo'nab ketdi
Quvayt, Qatar va Ummon davlatlariga rasmiy tashrif doirasida ikki tomonlama munosabatlar, mavjud hamkorlikni yanada rivojlantirishga qaratilgan qadamlar muhokama qilinadi.
Turkiya Prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘an seshanba kunidan boshlab uch davlatni o‘z ichiga olgan yuqori darajadagi Fors ko‘rfaziga safarni boshlaydi. Bu tashrif Anqaraning mintaqadagi iqtisodiy va strategik ta’sirini kuchaytirish istagini ko‘rsatmoqda, ayniqsa, mintaqaviy dinamikalar o‘zgarayotgan bir paytda.
Tashrif Kuvaytdan boshlanadi va 22-23-oktyabr kunlari Qatar va Ummon davlatlariga ham amalga oshiriladi.
Turkiya Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Aloqalar boshqarmasi rahbari Burhanettin Duran X ijtimoiy tarmog‘ida yozishicha, bu tashriflar ikki tomonlama aloqalarni ko‘rib chiqish va hamkorlikni yanada mustahkamlash yo‘llarini o‘rganishga qaratilgan.
Mintaqaviy va xalqaro voqealar muhokamasidan tashqari, prezidentning yuqori darajadagi delegatsiyasi bilan birga turli ikki tomonlama kelishuvlar imzolanishi kutilmoqda.
Erdo‘g‘an safarining birinchi bosqichida Kuvayt poytaxti Kuvayt Siti shahrida Kuvayt Amiri bilan uchrashadi.
Fors ko‘rfazi safari davomida ikkinchi manzil Qatar bo‘ladi. Dohada Erdo‘g‘an chorshanba kuni Qatar Amiri Shayx Tamim bin Hamad Ol Soni bilan muzokaralar o‘tkazadi.
Uchrashuvda ikki tomonlama aloqalardan tortib, mintaqaviy masalalargacha keng ko‘lamli mavzular muhokama qilinadi. G‘azo hududidagi sulh jarayoni va mintaqaning qayta tiklanishi asosiy kun tartibida bo‘ladi.
Payshanba kuni Erdo‘g‘an Ummon davlatiga, safarining so‘nggi manziliga yo‘l oladi. Maskat shahrida u Sulton Haytam bin Tariq bilan ikki tomonlama muzokaralar o‘tkazadi. Iqtisodiy hamkorlikdan tashqari, mintaqaviy voqealar ham ko‘rib chiqiladi.
Rasmiylarning aytishicha, kun tartibiga savdo, energetika, mudofaa va yangi texnologiyalar sohalarida hamkorlikni kuchaytirish, shuningdek, xavfsizlik bilan bog‘liq dolzarb masalalarni muhokama qilish kiritilgan.
“Bu tashriflar faqat iqtisodiy hamkorlik haqida emas,” deydi Anqaradagi Yaqin Sharq Texnik Universiteti professori Oktay Tanrisever.
“Ular, shuningdek, Turkiyaning mintaqaviy xavfsizlikka bo‘lgan sadoqatini ko‘rsatish uchun mo‘ljallangan, ayniqsa, Isroilning Doxaga hujumi va G‘azo hamda Suriyani qayta tiklash harakatlari fonida,” deydi Tanrisever TRT World’ga.
Xavfsizlik va iqtisodiyot muvozanati
Prezident Erdo‘g‘anning safari G‘azo hududidagi nozik sulh va Assad rejimi qulaganidan keyin Suriyani qayta tiklash harakatlari fonida amalga oshirilmoqda.
Tahlilchilarning fikricha, Turkiya o‘zini xavfsizlik kafolatchisi va qayta tiklash bo‘yicha hamkor sifatida ko‘rsatmoqda.
Anqaradagi Haji Bayram Veli Universiteti dotsenti Suay Nilhan Achikalin TRT World’ga bergan intervyusida sulhning barqarorligi muhokamalarning markazida bo‘lishini ta’kidladi.
Shu bilan birga, u Fors ko‘rfazi tashriflari Turkiyaga energetikadan sun’iy intellektgacha bo‘lgan keng ko‘lamli sohalarda hamkorlikni kengaytirish uchun platforma taqdim etishini ta’kidladi.
Anqaradagi rasmiylar iqtisodiy diplomatiyani xavfsizlik bilan chambarchas bog‘liq deb bilishadi. Mudofaa salohiyatini kengaytirayotgan Fors ko‘rfazi davlatlari Turkiyaning mudofaa sanoati eksporti uchun tobora muhim bo‘lib bormoqda.
Tanriseverning aytishicha, “Prezident Erdo‘g‘an har doim Fors ko‘rfazi davlatlari bilan aloqalarga katta ahamiyat bergan va bu safar iqtisodiy va xavfsizlik aloqalarini yanada mustahkamlaydi.”
Prezident Erdo‘g‘an avval Kuvayt va Qatarga bir necha bor tashrif buyurgan bo‘lsa-da, Ummon safarida prezident sifatida birinchi marta rasmiy tashrif amalga oshiradi.
Kuzatuvchilar bu tashrif ramziy ahamiyatga ega ekanligini aytishmoqda. “Maskat tashrifi o‘z-o‘zidan muhim,” deydi Achikalin.
“Bu ikki tomonlama aloqalarda yangi sahifa ochish imkoniyatini ifodalaydi va Turkiyaning Ummonning an’anaviy mustaqil tashqi siyosati hamda mintaqaviy vositachi sifatidagi roliga qiziqishini ko‘rsatadi.”
Kutilayotgan kelishuvlar
Diplomatik manbalar tashrif davomida bir qator ikki tomonlama va ko‘p tomonlama kelishuvlar imzolanishini tasdiqlashdi.
Bu kelishuvlar investitsiyalar, energetika xavfsizligi va raqamli transformatsiya kabi sohalarda hamkorlikni kengaytiradi.
Sun’iy intellekt kabi yangi sohalarni kun tartibiga kiritish orqali Turkiya Fors ko‘rfazi modernizatsiya strategiyalari bilan moslashishga tayyor ekanligini ko‘rsatmoqda.
Achikalinning fikricha, kelishuvlar Turkiyaning keng qamrovli yondashuvini aks ettiradi. “Mudofaa shartnomalaridan raqamli hamkorlikka qadar, Fors ko‘rfazi Anqaraning eng ko‘p qirrali diplomatik maydonlaridan biriga aylanmoqda.”
Tashriflar, shuningdek, mintaqaviy va xalqaro auditoriyaga xabar yuboradi.
Fors ko‘rfazi poytaxtlari mintaqaviy beqarorlikdan tobora xavotirda ekan, Prezident Erdo‘g‘anning ishtiroki Anqaraning hamkor va barqarorlashtiruvchi sifatida harakat qilish niyatini ta’kidlaydi.
“Turkiyaning Fors ko‘rfazi davlatlari xavfsizligiga bo‘lgan e’tibori shunchaki so‘z emas—bu aniq mudofaa, savdo va diplomatik tashabbuslar bilan mustahkamlangan,” deydi Tanrisever.
Tahlilchilar natijalar nafaqat Turkiyaning ikki tomonlama aloqalarini mustahkamlashini, balki Fors ko‘rfazining iqtisodiy va xavfsizlik arxitekturasini shakllantirishdagi o‘sib borayotgan ta’sirini ham namoyish etishini kutishmoqda.