Londondagi Big Ben’ning yonib turgan, arabcha ko‘rinishidagi grafitilar bilan qoplangan va atrofida axlat to‘planmalari hamda an’anaviy islomiy kiyimdagi odamlar tasvirlangan sun’iy intellekt yordamida yaratilgan tasviri Britaniya poytaxtining distopik kelajagini aks ettiradi.
O‘ng qanot siyosatchilari va yetakchilari bunday montajlarni migratsiya tufayli “o‘zgargan” Yevropa shaharlari haqidagi noto‘g‘ri xabarlarni tarqatishda ishlatmoqda va AI-ni obyektiv kelajak bashorat qiluvchisi sifatida ko‘rsatmoqda. Mutaxassislar AFPga aytishicha, ushbu videolar mashhur chat-bot va AI vositalari bilan tez yaratilishi mumkin, garchi zararli kontentni cheklash uchun mexanizmlar bo‘lsa ham.
Imron Ahmad, Raqamli Nafratga Qarshi Markaz (Center for Countering Digital Hate) rahbari, “AI vositalari ekstremistik g‘oyalarni vizualizatsiya qilish va tarqatish uchun ekspluatatsiya qilinyapti” deb ogohlantirdi. U platformalarning moderatsiya tizimlari bunday kontentni yaratish va tarqatishni to‘xtata olmayotganini ta’kidladi va X (sobiq Twitter)ni nafrat va noto‘g‘ri ma’lumotni kuchaytirishda ayrim hollarda juda samarali platforma sifatida ko‘rsatdi.
Misol uchun, britaniyalik o‘ng qanot arbobi Tommi Robinson “2050-yilda London” nomli videoni X platformasida qayta joylashtirib, yarim milliondan ortiq ko‘rishlarni to‘pladi. Ushbu videoni boshqa o‘ng qanot vakillari — Avstriyalik radikal millatchi Martin Sellner va Belgiya parlamentari Sam van Rooy ham qayta tarqatgan. TikTok esa ushbu videoni yaratgan akkauntni bloklagan, ammo shu kabi kontent ijtimoiy tarmoqlarda millionlab ko‘rishlar olmoqda.
Italiyalik Yevropa parlamenti a’zosi Silvia Sardone aprel oyida Milanning distopik videosini Facebook’da baham ko‘rib, “Biz haqiqatan ham bunday kelajakni xohlaymizmi?” deb yozdi. Gollandiyalik siyosatchi Geert Wildersning partiyasi esa “2050-yilda Niderlandiya” nomli sun’iy intellekt videosini chiqardi — unda musulmon ro‘mol o‘ragan ayollar tasvirlangan; Wilders esa 2050-yilgacha Islom Niderlandiyaning eng katta dini bo‘lib qolishini bashorat qilgan, holbuki mavjud so‘rovlar musulmonlar ulushi atigi taxminan 6% ekanligini ko‘rsatadi. Bunday videolar zararli stereotiplarni kuchaytirib, zo‘ravonlik xavfini oshirishi mumkin.
London Iqtisodiyot Maktabidan Beatriz Lopes Buarque nazarida, bu videolar “buyuk almashtirish” (great replacement) fitna nazariyasining vizual ko‘rinishi bo‘lib, terrorchilik va zo‘ravonlikni oqlash uchun ishlatilishi mumkin. AFP va 100 dan ortiq fakt-tekshiruv tashkilotlari TikTok va Meta uchun bunday videolarni tekshirish ishlari bo‘yicha jalb qilingan.
Mutaxassislar shuni ham ta’kidlamoqdaki: chat-botlar va AI modellari odatda neytral yoki ijobiy tasvirlar yaratishga moyil bo‘lsa-da, ularni yomon niyatli so‘rovlar bilan yo‘naltirish oson va hech bir moderatsiya tizimi 100% ishonchli emas. Bu esa zararli aktorlar uchun rasmiy va vizual propaganda yaratishga imkon beradi.
