Rossiya Prezidenti Vladimir Putin payshanba kuni dunyo “ko‘p markazli davr”ga kirayotganini, bunda hech bir davlat yagona qoidalarni belgilay olmasligini ta’kidladi. U Yevropani harbiylashuvdan ogohlantirdi, AQSh Prezidenti Donald Trampning G‘azo bo‘yicha takliflarini shartli qo‘llab-quvvatladi va Ukraina urushining davom etishi uchun mas’uliyatni G‘arb davlatlariga yukladi.
“Valday forumi muhokamalari dunyo bo‘ylab vaziyatni ob’ektiv va keng qamrovli baholash imkonini beradi,” dedi u va ko‘p qutblilikni “sifat jihatidan yangi hodisa” deb atadi, bu esa imkoniyatlar va xavflarni birga olib kelishini qo‘shimcha qildi.
“Hech kim uzoqdan bir kishi tomonidan belgilangan qoidalarga o‘ynashga tayyor emas,” deb ta’kidladi u.
Ko‘p qutblilik va global boshqaruv
Putin ko‘p qutblilik dunyoni yanada demokratik qiladi, deb hisoblaydi, chunki bu “ko‘plab siyosiy va iqtisodiy o‘yinchilar”ga natijalarga ta’sir qilish imkonini beradi.
“Ehtimol, global sahnada hech qachon bunchalik ko‘p davlatlar eng muhim mintaqaviy va global jarayonlarga ta’sir ko‘rsatishga intilmagan,” dedi u.
Putin bu muhitda yechimlar keng konsensusga asoslanishi kerakligini ta’kidladi.
“Har qanday yechim faqat manfaatdor tomonlarning barchasini yoki ko‘pchiligini qoniqtiradigan kelishuvlar asosida amalga oshirilishi mumkin. Aks holda, hech qanday barqaror yechim bo‘lmaydi,” dedi u.
U G‘arb boshchiligidagi institutlar o‘z dastlabki vazifalaridan chetga chiqqan holda “siyosiy ma’ruzalar platformasiga” aylanganini aytib, ularning “ma’nosini yo‘qotganini” ta’kidladi.
Rossiya yetakchisi BRICS va Shanxay Hamkorlik Tashkiloti kabi tashkilotlarni maqtadi va ularni a’zolar o‘rtasidagi haqiqiy konsensus va muvozanatni aks ettiruvchi deb atadi.
“Ular hech kimga qarshi emas, ular o‘zlari uchun,” dedi u va buni G‘arbning “hegemonik” tendensiyalari bilan solishtirdi.
Yevropa, NATO va xavfsizlik
Putin Yevropaga katta e’tibor qaratib, uni elitalari ichki inqirozlarni yashirish uchun Rossiyadan tahdidlar yaratadigan qit’a sifatida tasvirladi.
U Yevropa yetakchilari “dushman obrazini shishirayotganini”, shu bilan birga, ularning fuqarolari qarzlarning oshishi, migratsiya muammolari va “ijtimoiy xavfsizlik tizimlarining o‘sib borayotgan inqirozi” bilan yuzlashayotganini aytdi.
“Yevropadagi ko‘pchilik Rossiyadan shunchalik qo‘rqishining sababini tushunmaydi, chunki unga qarshi kurashish uchun ular o‘z manfaatlarini unutib, belbog‘larini yanada qattiqroq tortishlari kerak,” dedi u.
U Rossiyaning NATOga hujum qilish rejalariga oid da’volarni “bema’ni” va “ishonib bo‘lmaydigan” deb rad etdi.
Harbiylashuv haqida ogohlantirib, Putin shunday dedi: “Biz Yevropaning harbiylashuvini yaqindan kuzatmoqdamiz. Rossiyaning javobi uzoq kuttirmaydi. Bu tahdidlarga javob, yumshoq qilib aytganda, juda ishonarli bo‘ladi.”
U Rossiyaning “hech qachon harbiy qarama-qarshilikni boshlamaganini” ta’kidladi, lekin tarix “zaiflik qabul qilinmasligini, chunki bu biz bilan har qanday masalani kuch bilan hal qilish mumkin degan xayolni yaratishini” ko‘rsatadi, dedi.
Ukraina mojarosi
Ukrainadagi urushga to‘xtalib, Putin uni “Ukraina fojiasi... ukrainlar va rossiyaliklar uchun, barchamiz uchun og‘riqli” deb atadi.
U Moskvaning G‘arb davlatlari Ukrainani “o‘z nazorat zonasini kengaytirish uchun vosita sifatida” uzoq vaqt davomida ishlatganini va Kiyevni “sarflanadigan material”ga aylantirganini takrorladi.
U mojaro AQShning oldingi ma’muriyatlari boshqacha yondashuvni qo‘llaganida va NATO Rossiya chegaralariga yaqinlashmaganida oldini olish mumkinligini aytdi.
“Agar Ukraina o‘z mustaqilligini, haqiqiy suverenitetini saqlab qolganida, buni oldini olish mumkin edi,” dedi u.
Putin Rossiya kuchlari jang maydonida strategik tashabbusga ega ekanligini, bir qancha hududlarda yutuqlarni keltirib o‘tdi.
U Kiyevni muzokaralar olib borishga chaqirdi.
“Kiyev rahbariyati kelishuvga qanday erishish haqida o‘ylashi yaxshiroq bo‘lardi. Biz bu haqda ko‘p marta gaplashganmiz va buni taklif qilganmiz,” dedi u.
U Rossiyaning yetarli inson resurslariga ega ekanligini va yo‘qotishlari Ukrainanikidan “bir necha barobar kam” ekanligini ta’kidladi.
Putin Xitoy, Hindiston, Saudiya Arabistoni va Turkiya kabi davlatlarning vositachilik harakatlarini olqishladi, lekin Yevropani mojaroni ataylab kuchaytirishda aybladi.
“Afsuski, janglarni to‘xtatish hali ham imkonsiz bo‘lib qolmoqda, lekin buning uchun mas’uliyat ko‘pchilikda emas, balki ozchilikda, birinchi navbatda Yevropada,” dedi u.
AQSh bilan munosabatlar
Vashington bilan aloqalar haqida gapirar ekan, Putin pragmatik ohangni tanladi va hozirgi AQSh ma’muriyati to‘g‘ridan-to‘g‘ri muloqot qilayotganini aytdi.
“Boshqa odam nima xohlayotganini aniq tushunish har doim yaxshiroq, bu noaniq ishoralar orqali taxmin qilishdan ko‘ra,” dedi u.
U Rossiya o‘z milliy manfaatlarini, jumladan, AQSh bilan “to‘liq hajmli munosabatlarni tiklash”ni davom ettirish huquqini saqlab qolishini qo‘shimcha qildi.
“Qanday farqlar bo‘lmasin, agar bir-birimizga hurmat bilan munosabatda bo‘lsak, hatto eng qattiq va qat’iy savdolashuv ham oxir-oqibat konsensusga olib keladi,” dedi u.
G‘azo va Yaqin Sharq
Putin G‘azodagi mojaroga ham to‘xtalib, uni “zamonaviy tarixdagi dahshatli voqea” deb atadi. U hatto BMT Bosh kotibi Antoniu Guterrish G‘azoni “dunyodagi eng katta bolalar qabristoni” deb ataganini eslatib, gumanitar yo‘qotishlarni “fojia” deb ta’kidladi.
Trampning tashabbuslari haqida Putin ularni “tun oxirida yorug‘lik olib kelishi mumkin” deb baholadi.
U G‘azoni Falastin Ma’muriyati Prezidenti Mahmud Abbos nazoratiga topshirishni “afzal variant” deb atadi va Trampning G‘azodagi barcha garovdagilarni ozod qilish va Falastinliklarni Isroil qamoqlaridan chiqarish g‘oyasini “qo‘llab-quvvatlashga arziydi” dedi.
U har qanday reja Falastinliklar, jumladan, Hamas va kengroq Islom dunyosi tomonidan qabul qilinishi kerakligini ta’kidladi.
