Islomobod va Kobul o‘rtasidagi sulh bitimi Afg‘onistonda hukmron Tolibonning Pokistonga qarshi hujum qilayotgan terrorchilarni nazorat qilish qobiliyatiga bog‘liq, deb aytdi Pokiston Mudofaa vaziri Xovaja Muhammad Osif Reuters axborot agentligiga bergan intervyusida. Bu bitimning qanchalik nozik ekanligini ta’kidladi.

Janubiy Osiyo qo‘shnilari o‘tgan dam olish kunlari Dohada chegaradagi to‘qnashuvlardan so‘ng sulhga kelishdi. Bu to‘qnashuvlar 2021-yilda Tolibon Kobulni egallaganidan beri eng yirik zo‘ravonliklardan biri bo‘lib, o‘nlab odamlarning hayotiga zomin bo‘ldi.

Pokiston va Afg‘oniston o‘rtasidagi 2,600 km uzunlikdagi bahsli chegarada yuz bergan janglar va Pokistonning havo hujumlari Islomobodning Kobuldan terrorchilarni nazorat qilishni talab qilishi ortidan boshlangan edi. Pokistonning fikricha, bu terrorchilar Afg‘onistondagi boshpanalardan foydalanib hujum uyushtirgan.

“Afg‘onistondan keladigan har qanday narsa ushbu kelishuvning buzilishi hisoblanadi,” dedi Osif, u afg‘onistonlik hamkasbi Mulla Muhammad Yoqub bilan muzokaralarni boshqargan. “Hammasi shu bir bandga bog‘liq.”

Pokiston, Afg‘oniston, Turkiya va Qatar tomonidan imzolangan yozma kelishuvda hech qanday chegarani buzish bo‘lmasligi aniq belgilangan edi, dedi vazir Islomoboddagi parlament binosida bergan intervyusida.

“Bizda sulh bor, lekin bu kelishuv buzilmaguncha amalda qoladi”

Tehrik-i-Tolibon Pokiston (TTP), bir nechta terror guruhlarini o‘z ichiga olgan tashkilot, Afg‘onistondan faoliyat yuritib, Tolibon hukmronligi ostida Pokistonga qarshi hujumlar uyushtiradi, dedi vazir.

Kobul esa terrorchilarga boshpana berayotganini inkor etib, Pokiston harbiylarini Afg‘oniston haqida noto‘g‘ri ma’lumot tarqatishda va uning barqarorligi hamda suverenitetini buzishda aybladi. Islomobod bu ayblovlarni rad etdi.

Tolibon matbuot kotibi Zabihulloh Mujohid yakshanba kuni Dohadagi muzokaralar haqida shunday dedi: “Har ikki davlat bir-biriga qarshi dushmanlik harakatlarini amalga oshirmaslik va Pokiston hukumatiga qarshi faoliyat yuritayotgan guruhlarga yordam bermaslikka kelishib oldi.”

Uning so‘zlariga ko‘ra, bu Tolibonning uzoq vaqtdan beri davom etayotgan pozitsiyasini aks ettiradi: Afg‘oniston hududi boshqa biror davlatga qarshi ishlatilmaydi.

TTP Pokiston davlatini ag‘darib, o‘z hukumatini o‘rnatishga intilib, yillar davomida urush olib bormoqda. So‘nggi oylarda ular Pokiston harbiylarini nishonga olish uchun hujumlarni kuchaytirdi.

Pokiston xavfsizlik rasmiylarining aytishicha, 9-oktabr kuni Kobulga qilingan havo hujumlari TTP yetakchisi Nur Vali Mahsudni yo‘q qilishga qaratilgan edi, ammo u keyinchalik tirik ekanligini ko‘rsatgan videoda paydo bo‘ldi.

“Bizga hujum qilishdi. Bizning hududimizga hujum qilishdi. Shuning uchun biz ham javob qaytardik. Biz ularga o‘z tili bilan javob berdik,” dedi Osif.

“Ular Kobulda. Ular hamma joyda. Qayerda bo‘lishsa, biz ularni nishonga olamiz. Kobul, bilasizmi, taqiqlangan hudud emas.”

Keyingi muzokaralar 25-oktabr kuni Istanbulda o‘tkazilib, kelishuvni qanday amalga oshirish mexanizmi ishlab chiqilishi muhokama qilinadi, dedi Osif.

Qatar Tashqi ishlar vazirligi, Turkiya bilan birgalikda o‘tkazilgan muzokaralarga vositachilik qilgan, keyingi uchrashuvlar sulhning barqarorligini ta’minlash va uning ishonchli tarzda amalga oshirilishini tekshirish uchun mo‘ljallanganini aytdi.

Pokiston Sovet Ittifoqining Afg‘onistonga bostirib kirishi davrida oldingi chiziqda turgan davlat bo‘lib, to‘rt millionga yaqin afg‘on qochqinlarini qabul qilgan va xalqaro yordamni anti-Sovet jangchilariga yetkazishda vositachi bo‘lgan.

Diplomatik jihatdan, Pokiston 1997-yilda Tolibonning Islomiy Amirligini tan olgan uch davlatdan biri edi (Saudiya Arabistoni va BAA bilan birga), xalqaro moliyalashtirish uchun lobbichilik qilgan va BMT sanksiyalariga qaramay elchilik xizmatlarini taqdim etgan.

Ammo TTP kabi terror guruhlarining Pokistonda sodir etgan zo‘ravonliklari uning Afg‘on Toliboni bilan munosabatlarini sezilarli darajada taranglashtirdi. Tolibon AQSh boshchiligidagi kuchlar 2021-yilda chiqib ketganidan so‘ng Kobulda hokimiyatni qayta qo‘lga kiritdi.

Pokiston harbiy rasmiylarining ma’lumotlariga ko‘ra, bu yil TTP tomonidan amalga oshirilgan hujumlarda 500 dan ortiq odam, jumladan 311 dan ortiq askar halok bo‘lgan.

Afg‘on Toliboni Pokistonning ayblovlarini rad etmoqda. So‘nggi bayonotlarida ular Pokistondagi politsiya o‘q otishlarini tilga oldi, Kobul esa Nyu-Dehli bilan qo‘shma bayonotda Kashmirni Hindistonning bir qismi sifatida tan oldi, bu esa Pokistonni g‘azablantirdi.

TTP 2007-yilda tashkil etilgan va asosan Pokistonni nishonga oluvchi bir nechta terror guruhlarining ittifoqidir. 2024-yilgi BMT hisobotiga ko‘ra, Afg‘onistonda NATO tomonidan qoldirilgan qurollardan foydalanayotgan 6,000–6,500 TTP jangarilari mavjud.