Olimlar Susumu Kitagawa, Richard Robson va Omar Yaghi 2025-yil Kimyo bo‘yicha Nobel mukofotini "metall-organik ramkalar rivojlanishi uchun" qo‘lga kiritdilar, deb chorshanba kuni mukofot beruvchi tashkilot e’lon qildi.
Bir asrdan oshiq tarixga ega bo‘lgan ushbu mukofot Shvetsiya Qirollik Fanlar Akademiyasi tomonidan topshiriladi va g‘oliblar 11 million shved kronasi (1,2 million AQSh dollari) hamda dunyoning eng nufuzli ilmiy mukofotlaridan biri bo‘lish shon-shuhratini qo‘lga kiritadilar.
"Metall-organik ramkalar rivojlanishi orqali laureatlar kimyogarlar uchun duch kelayotgan muammolarni hal qilishda yangi imkoniyatlar yaratdilar," deb ta’kidladi mukofot beruvchi tashkilot o‘z bayonotida.
Kimyo bo‘yicha Nobel mukofoti bu yilgi mukofotlar orasida e’lon qilingan uchinchi mukofot bo‘lib, an’anaga ko‘ra, haftaning boshida e’lon qilingan tibbiyot va fizika mukofotlaridan keyin taqdim etildi.
Shvetsiyalik ixtirochi va tadbirkor Alfred Nobelning vasiyatiga binoan, ilm-fan, adabiyot va tinchlik sohalaridagi yutuqlar uchun mukofotlar 1901-yildan beri topshirilib kelinmoqda, asosan jahon urushlari tufayli bir necha marta to‘xtatilgan.
Nobelning o‘zi kimyogar bo‘lgan va ushbu sohadagi ishlanmalari 19-asrda dinamit ixtirosidan kelib chiqqan boyligini shakllantirishga yordam bergan.
Iqtisodiyot bo‘yicha mukofot esa keyinchalik qo‘shilgan bo‘lib, Shvetsiya markaziy banki tomonidan moliyalashtiriladi.
Ba’zan fizika, adabiyot va tinchlik sohalaridagi mashhur laureatlar soyasida qolsa-da, kimyo bo‘yicha mukofotlar yadroviy bo‘linish, DNK ketma-ketligini aniqlash texnikalari va xamirturush kabi ko‘plab ta’sirchan kashfiyotlarni tan olgan.
O‘tgan yilgi kimyo mukofoti AQShlik olimlar Devid Beyker va Jon Jumper hamda britaniyalik Demis Hassabisga oqsillar tuzilishini dekodlash va yangi oqsillar yaratish bo‘yicha ishlari uchun berilgan bo‘lib, bu dori vositalarini ishlab chiqish kabi sohalarda yutuqlarga olib kelgan.
