Yigirma yillik kutish jarayonidan so‘ng, Buyuk Misr Muzeyi nihoyat o‘zining katta ochilish marosimini o‘tkazmoqda.
Shanba kuni rasmiy ochilishi rejalashtirilgan muzey Misrning qadimiy sivilizatsiyasini namoyish etadi va hukumatning turizm sohasini rivojlantirishga qaratilgan sa’y-harakatlarining markaziy qismi hisoblanadi. Turizm mamlakat uchun chet el valyutasining asosiy manbalaridan biri bo‘lib, iqtisodiy qiyinchiliklarni yengishga yordam beradi.
Katta hajmdagi, 1 milliard dollarlik bu inshoot Qohira tashqarisida, mashhur Giza piramidalari yonida joylashgan bo‘lib, dunyodagi yagona sivilizatsiyaga bag‘ishlangan eng katta muzeyga aylanishi kutilmoqda. Muzeyda qadimiy Misr hayotini aks ettiruvchi 50,000 dan ortiq artefaktlar mavjud. Taqqoslash uchun, Parijdagi Luvr muzeyida taxminan 35,000 eksponat namoyish etiladi.
Muzey Prezident Abdel-Fattah el-Sissi tomonidan qo‘llab-quvvatlangan yirik loyihalardan biridir. U 2014-yilda hokimiyatga kelganidan beri iqtisodiyotni tiklash maqsadida infratuzilma sohasida katta investitsiyalarni amalga oshirdi.
Muzey qurilishi 2005-yilda boshlangan, ammo 2011-yilgi qo‘zg‘olonlardan keyingi siyosiy notinchlik sababli uch yil davomida to‘xtab qolgan edi. Katta ochilish bir necha marta kechiktirildi, oxirgi marta bu yil iyul oyida Yaqin Sharqdagi mojarolar sababli qoldirildi. Shanba kungi ochilish marosimida dunyo yetakchilari ishtirok etishi kutilmoqda.
Giza piramidalari manzarasiga ega ulkan bino
Irlandiyalik Heneghan Peng Architects firmasi tomonidan loyihalashtirilgan GEM muzeyi uchburchak shaklidagi shisha fasadga ega bo‘lib, yaqin atrofdagi piramidalarning shaklini aks ettiradi. Kirish zalida Misrning mashhur fir’avnlaridan biri Ramzes II ning granit haykali joylashgan. 3,200 yillik, 11 metr balandlikdagi bu haykal avval Qohiraning asosiy temiryo‘l stansiyasi oldidagi tirbandlikka to‘la aylanma yo‘l markazida turgan edi.
Zaldan asosiy galereyalarga olib boruvchi olti qavatli ulkan zinapoya qadimiy haykallar bilan bezatilgan bo‘lib, u piramidalarga qaragan manzarani taqdim etadi. Muzeyni piramidalarga bog‘lovchi ko‘prik orqali sayyohlar piyoda yoki ekologik toza elektr transport vositalarida harakatlanishlari mumkin.
Muzeyda 24,000 kvadrat metr doimiy ko‘rgazma maydoni, bolalar muzeyi, konferensiya va ta’lim markazlari, tijorat zonasi hamda katta konservatsiya markazi mavjud. O‘tgan yili ochilgan 12 asosiy galereyada tarixdan oldingi davrlardan Rim davrigacha bo‘lgan davrlarni aks ettiruvchi artefaktlar davrlar va mavzular bo‘yicha tashkil etilgan.
GEMdagi 50,000 artefaktlarning ko‘pchiligi Qohiraning Tahrir maydonidagi eski Misr muzeyidan ko‘chirilgan. Boshqalari yaqinda qadimiy qabristonlardan, jumladan, muzeydan 22 kilometr janubda joylashgan Saqqara nekropolidan topilgan. Zallar zamonaviy texnologiyalar bilan jihozlangan va qadimiy Misrni yangi avlodlarga tushuntirish uchun aralash haqiqat shoularini o‘z ichiga oladi, deydi muzey bosh direktori Ahmad G‘onim.
“Biz hozirgi Gen Z avlodi foydalanadigan tilni qo‘llayapmiz,” dedi u intervyuda. “Gen Z endi biz o‘qigan eski yorliqlardan foydalanmaydi, balki texnologiyadan foydalanadi.”
Tutankhamun kolleksiyasi birinchi marta to‘liq namoyish etiladi
Shanba kungi katta ochilish marosimida qirol Tutankhamunning 5,000 artefaktidan iborat kolleksiyasiga bag‘ishlangan ikki zal ochiladi. Ushbu kolleksiya 1922-yilda britaniyalik arxeolog Xovard Karter tomonidan janubdagi Luksor shahrida topilganidan beri birinchi marta to‘liq namoyish etilmoqda. Eski Misr muzeyida qabrning barcha xazinalarini bir vaqtning o‘zida ko‘rsatish uchun yetarli joy yo‘q edi.
Muzeyning konservatsiya markazida bolakay fir’avnning uchta dafn yotoqlari va oltita aravalari qayta tiklandi, dedi markaz bosh restavratori Jaylan Muhammad. Ular oltin taxti, oltin bilan qoplangan sarkofagi va oltin, kvarsit, lapis lazuli va rangli shishadan yasalgan dafn niqobi bilan birga namoyish etiladi. Niqobning soqoli 2014-yilda tasodifan tushib ketgan va epoksi bilan shoshilinch yopishtirilgan edi, ammo 2015-yilda nemis-misrlik mutaxassislar guruhi tomonidan qayta tiklandi.
Muzeyning yana bir markaziy eksponati Giza Buyuk Piramidasini qurdirgan fir’avn Xufu (Cheops) ning 4,600 yillik quyosh qayig‘idir. 43 metr uzunlikdagi yog‘och qayiq 1950-yillarda topilgan bo‘lib, Xufu o‘limdan keyingi hayotda foydalanishi uchun piramida yoniga ko‘milgan edi. 2021-yilda u piramidalar yonidagi ko‘rgazma joyidan Belgiyadan olib kelingan masofadan boshqariladigan transport vositasi yordamida Buyuk Misr Muzeyiga ko‘chirildi.
Hukumat muzey turizmni jonlantirishiga umid qilmoqda
Hukumat muzey ko‘proq sayyohlarni jalb qiladi va ular mamlakatda uzoqroq qolib, Misr iqtisodiyotini mustahkamlash uchun zarur bo‘lgan chet el valyutasini ta’minlashiga umid qilmoqda. Turizm sohasi 2011-yilgi Arab bahoridan keyingi siyosiy notinchlik va zo‘ravonliklardan jiddiy zarar ko‘rgan edi. So‘nggi yillarda bu soha koronavirus pandemiyasi va Rossiya-Ukraina urushi ta’siridan tiklana boshladi. Rossiya va Ukraina Misrga tashrif buyuruvchi sayyohlarning asosiy manbalaridan biri hisoblanadi.
Rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra, 2024-yilda rekord darajadagi 15,7 million sayyoh mamlakatga tashrif buyurgan va hukumat 2032-yilgacha bu ko‘rsatkichni 30 millionga yetkazishni maqsad qilgan. Hokimiyat muzey va piramidalar atrofidagi butun hududni qayta qurdi. Yo‘llar asfaltlandi va muzey darvozasi tashqarisida joylashgan metro stansiyasi qurilmoqda. Qohiraning g‘arbida, muzeydan 40 daqiqa masofada joylashgan Sfenks xalqaro aeroporti ham ochildi.
Muzeyni boshqarayotgan Hassan Allam Holding kompaniyasining bosh direktori Hassan Allamning aytishicha, muzeyga kuniga 15,000-20,000 kishi tashrif buyurishi kutilmoqda. “Dunyo kutib turdi... Hamma hayajonda,” dedi u.
